สายน้ำใสๆ หัวใจเนิบช้า TEATA พาเที่ยวตลาดน้ำเหล่าตั๊กลัก (ตอน 1)

เรือแจวน้อยลำนั้นค่อยๆ เคลื่อนผ่านไปพร้อมสายน้ำที่ยังคงไม่หยุดไหลแม้สักวินาที จะมีใครรู้บ้างว่า ที่นี่คือ ‘ตลาดน้ำเหล่าตั๊กลัก’ ตลาดน้ำแห่งแรกของสยาม อันเป็นต้นกำเนิดตลาดน้ำคลองดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี ที่ผู้คนทั่วโลกพากันมาชม ทว่าตลาดน้ำเหล่าตั๊กลักในวันนี้อาจจะดูเงียบเหงา เก็บงำเรื่องราวในอดีตไว้อย่างเงียบเชียบ รอคนรุ่นใหม่ให้เดินทางเข้าไปพูดคุยกับคนรุ่นเก่า รับฟังเรื่องราวของอดีต ที่มาบรรจบ ณ ปัจจุบัน
ตลาดน้ำเหล่าตั๊กลั๊ก ตั้งอยู่ริม ‘คลองดำเนินสะดวก’ ซึ่งเป็นคลองขุดด้วยแรงงานคนในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้ชื่อว่าเป็นคลองขุดที่ยาวและตรงที่สุดของไทยในปัจจุบัน คือยาวถึง 32 กิโลเมตร ด้วยฝีมือแรงงานชาวจีนแต้จิ๋วและจีนไหหลำ โดยใช้เวลาขุดอยู่นาน 2 ปีกว่า (พ.ศ.2409-2411) เพื่อใช้เป็นคลองลัด เชื่อมต่อแม่น้ำท่าจีนและแม่น้ำแม่กลองเข้าด้วยกัน โดยน้ำจากคลองดำเนินสะดวกได้ช่วยหล่อเลี้ยงวิถีเกษตรสองฟากฝั่ง ชาวบ้านมีชีวิตความเป็นอยู่เจริญเป็นอย่างมาก จนชาวบ้านได้พายเรือนำพืชผลนานาชนิดมาค้าขายแลกเปลี่ยนกัน เกิดเป็นตลาดน้ำเหล่าตั๊กลักขึ้นในที่สุด
กระทั่งเมื่อ พ.ศ. 2510 การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ได้นำภาพของตลาดน้ำอันแสนน่ารักนี้เผยแพร่ออกสู่สายตาชาวโลก จนเป็นที่โด่งดังมาถึงปัจจุบัน ทว่าต่อมาเมื่อมีการตัดถนนผ่าน ตลาดน้ำได้ย้ายจากเหล่าตั๊กลัก ไปอยู่ ณ จุดที่ตั้งปัจจุบัน ทำให้ตลาดน้ำเหล่าตั๊กลักซบเซาเงียบเหงาลง แล้วถูกลืมไปในที่สุด แต่ในความเป็นจริง ลูกหลานเหล่าตั๊กลักก็ยังคงใช้ชีวิตอยู่ในบ้านริมน้ำคลองดำเนินสะดวกสืบมาแม้ภาพวิถีเก่าๆ ที่น้ำท่วมทุกปีในช่วงเดือนสิบเอ็ดเดือนสิบสองน้ำนองเต็มตลิ่ง จะไม่มีให้เห็นอีกแล้ว (เพราะมีการสร้างเขื่อนเจ้าพระยา) ทว่าวิถีชาวน้ำแห่งเหล่าตั๊กลักก็ยังคงมีลมหายใจตราบทุกวันนี้ทุกวันนี้เร่ิมมีการฟื้นฟู ตลาดเหล่าตั๊กลัก (เป็นภาษาจีนแปลว่า ตลาดเก่า) ร้านรวงกว่า 50 เปอร์เซนต์ เริ่มกลับมาเปิดตัวอีกครั้ง ในบรรยากาศเก่าๆ ดั้งเดิมขนานแท้ สามารถเดินเที่ยวชมได้แบบชิลชิล ไม่แออัดในขณะที่ตลาดน้ำดำเนินสะดวกในปัจจุบันเนืองแน่นแออัดไปด้วยนักท่องเที่ยววันละเป็นหมื่นคน (โดยเฉพาะเสาร์-อาทิตย์) เพียงเดินข้ามสะพานข้ามคลองดำเนินสะดวกมาอีกฝั่งที่ ตลาดเก่าเหล่าตั๊กลัก บรรยากาศที่พบก็จะเป็นคนละโลกกันเลย ในความเนิบช้า น่ารัก และสงบเงียบ สามารถเดินพูดคุยกับชาวบ้านริมคลองได้แบบไม่ต้องเร่งร้อนร้านขายผ้าถุงตรงหัวมุม โดยคุณยายใจดีหน้าตายิ้มแย้มร้านขายของชำแบบเก่าๆ เป็นมิตรสนิทกันเหมือนญาติ ด้วยอัธยาศัยไมตรีแบบชาวจีนเหล่าตั๊กลักแท้ๆสินค้าหลายอย่างชวนให้นึกถึงวัยเด็กเนอะงานฝีมือน่ารักๆ ที่สะท้อนความผูกพันระหว่างคนและสายน้ำคลองดำเนินสะดวก จ.ราชบุรีแม้จะไม่ได้ใหญ่โตอะไร แต่คุณป้าก็เปิดหน้าบ้านที่หันออกริมน้ำ ขายหมวกขายพัดเล็กๆ น้อยๆ ให้นักท่องเที่ยวที่เดินมาเยือนเหล่าตั๊กลักด้วยความน่ารัก มีคุณค่าเรื่องราวเรื่องเล่าย้อยไปได้กว่า 140 ปี ของตลาดเก่าเหล่าตั๊กลัก สมาคมไทยท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์และผจญภัย หรือ TEATA (Thai Ecotourism and Adventure Travel Association) นำโดย คุณนีรชา วงศ์มาศา นายกสมาคม TEATA และสมาชิก ร่วมกับคณะสื่อมวลชน ได้ลงพื้นที่ตลาดเหล่าตั๊กลัก ‘ประชุมสัญจร ท่องเที่ยวดำเนิน…เพลิน…สุข’ เมื่อวันที่ 28-29 ตุลาคม 2560 ณ เรือนแม่สุภานอกจากจะเป็นการประชุมสัญจรของสมาคม TEATA แล้ว ยังถือเป็นการลงมาสัมผัสชุมชนตลาดเก่าเหล่าตั๊กลักในเชิงลึก เพื่อช่วยให้คำแนะนำชุมชนพัฒนาศักยภาพเปิดเป็นแหล่งท่องเที่ยวเต็มรูปแบบ ในอนาคตอันใกล้นี้
ผู้นำชุมชนตลาดเหล่าตั๊กลัก บรรยายสรุปประวัติความเป็นมาและความสำคัญ ของตลาดน้ำแห่งแรกในเมืองไทยให้สมาชิก TEATA ฟัง ณ เรือนแม่สุภา ซึ่งจริงๆ ในอดีตที่นี่เรียกว่า ‘ตลาดห้าห้อง’ หรือ ‘ตึกแดง’ ใช้เป็นที่พักแรงงานชาวจีนที่มาขุดคลองดำเนินสะดวกเมื่อ 140 ปีที่แล้วนั่นเองสภาพคลองดำเนินสะดวกในปัจจุบัน ยังคงมีบ้านเรือนปลูกชิดริมน้ำ และเรือประเภทต่างๆ ทั้งเรือของชาวบ้านและเรือท่องเที่ยว แล่นไปมาเติมจังหวะสีสันอยู่ทุกวันไม่ได้มีแต่เรือหางยาวติดเครื่องยนต์นะจ๊ะ เรือพายขายผลไม้ก็ยังมีให้เห็นเหมือนกันภาพชีวิตเนิบช้าและเงียบสงบ บริเวณคลองดำเนินสะดวก ตลาดน้ำเหล่าตั๊กลัก ในปัจจุบัน
ใช้ชีวิตผูกพันอยู่กับสายน้ำทุกเช้าค่ำ ณ ตลาดเก่าเหล่าตั๊กลักคลองดำเนินสะดวกบริเวณตลาดเหล่าตั๊กลัก แม้เรือพายขายของจะย้ายไปอยู่ที่ตลาดน้ำดำเนินสะดวกกันหมด แต่ ณ จุดนี้เอง คือต้นกำเนิดตลาดน้ำแห่งแรกของสยามเรือติดเครื่องยนต์คำรามแล่นตัดผิวน้ำคลองดำเนินสะดวก พานักท่องเที่ยวกลุ่มแล้วกลุ่มเล่าไปยังตลาดน้ำดำเนินสะดวกอันคลาคล่ำ แต่ในขณะเดียวกัน ก็ยังมีเรือพายที่อนุรักษ์วิถีเนิบช้าเอาไว้เรือบางลำอาจจะแล่นเร็วและเสียงเครื่องยนต์ดังไปบ้าง ในอนาคตคงต้องมีมาตรการควบคุม ให้เที่ยวกันได้อย่างยั่งยืนตลอดไปนะจ๊ะยามเช้าที่ตลาดเหล่าตั๊กลัก มีเรือพายขายของแบบ Super Market ลอยน้ำ พายผ่านไปที่ตลาดน้ำดำเนินสะดวกกล้วยน้ำว้าน่าทานจากสวนใกล้ๆ ตลาดเหล่าตั๊กลัก อัดแน่นมาเต็มลำเรือแจวของคุณป้าแม่ลูกคู่นี้จะไปไหนกันจ๊ะ? น่าอิจฉาจังมีเรือส่วนตัวด้วย ชวนให้นึกถึงเมืองเวนิสที่อิตาลีเลยนะเนี่ยะ ฮาฮาฮาเรือพายขายไอศกรีมมะพร้าวผ่านหน้าตลาดเหล่าตั๊กลักทุกวันกิจกรรมน่าสนุกสำหรับการมาเยือนตลาดแห่งนี้ คือ Walking Tour ที่จะนำเราก้าวเดินกลับสู่อดีต ชื่นชมสถาปัตยกรรมเรือนไม้ตลาดจีนริมน้ำแบบเก่า อีกทั้งได้หยุดแวะพูดคุยกับเจ้าบ้านแสนน่ารักใครที่ต้องการหามุมสงบๆ ไม่แออัดวุ่นวาย ตลาดเหล่าตั๊กลักอาจคือคำตอบสุดท้ายของคุณWalking Tour เดินเที่ยวชมร้านรวงของตลาดเก่าเหล่าตั๊กลัก น่ารัก และย้อนยุคดีเหลือเกินศิลปินหลายคนที่มีสายเลือดเหล่าตั๊กลักแท้ๆ พากันมาฝังตัวสร้างสรรค์งานศิลป์ ที่สะท้อนถึงวิถีชีวิต ความทรงจำ และความผูกพันกับบ้านเกิดแถบนี้มีสวนมะพร้าวเยอะ ศิลปินแห่งตลาดเก่าเหล่าตั๊กลักจึงนำกะลามะพร้าวมาเนรมิตเป็น Souvenir สวยๆ น่าซื้อกลับบ้านบ้านเจ๊จึง เปิดเป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนเล็กๆ ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีในการเดินชมตลาดเหล่าตั๊กลัก เพราะจะได้รับฟังอดีตความเป็นมาของพื้นที่ตรงนี้
บรรยากาศย้อนยุคที่ยังมีการใช้งานอยู่อาศัยจริง ของตลาดเหล่าตั๊กลัก
รถเด็กเล่นปั่นได้จริง เก่าเก็บ แต่ทรงคุณค่าทางจิตใจสำหรับใครหลายๆ คนคุณแตง ศิลปินนักวาดภาพสายเลือดเหล่าตั๊กลักแท้ๆ พอเรียนจบแล้วก็กลับบ้าน คิดค้นการวาดภาพจากยางต้นกล้วย พร้อมเปิดที่พักและสอนศิลปะไปในตัว น่าชื่นชมจริงๆ (สนใจติดต่อ โทร. 08-9771-1023)คุณแต่งแห่งเหล่าตั๊กลัก สาธิตการวาดภาพจากยางต้นกล้วยให้เราชมงาน Recycle ขยะพลาสติก มาสานเป็นกระเป๋าเก๋ไก๋ใบเล็กๆ ของคุณแตง ช่วยลดขยะให้โลก แถมยังได้สร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์แนวใหม่แบบ Eco Productอาหารขึ้นชื่อของตลาดเหล่าตั๊กลักมีหลายอย่าง ที่โด่งดัง เช่น ก๋วยเตี๋ยวเจ๊หมวย เป็นก๋วยเตี๋ยวเรือต้มยำรสเด็ด ปรุงและคลุกเคล้ามาให้เสร็จ ไม่ต้องปรุงเพิ่ม ราคาก็แค่ 30-40 บาทเท่านั้นเอง แต่ความอร่อยเกินร้อย
แวะชิม ก๋วยเตี๋ยวเจ๊หมวย ก่อนไหมจ๊ะ?อาหารพิเศษตำรับชาววัง เป็นเมนูรับลมหนาวที่เรือนแม่สุภา ตลาดเหล่าตั๊กลัก เรียกว่า ‘ข้าวมัน ส้มตำ แกงไก่พริกขี้หนู หมูฝอย น้ำพริกมะขามเปียก’ รับรองว่าหาทานยากครับ
ผัดไทยวุ้นเส้น สูตรเรือนแม่สุภา รสชาตินุ่มนวลชวนล้ิมลองมากๆแม้หน้าตาจะธรรมดา แต่ส้มตำของเรือนแม่สุภาพ รสชาติไม่เป็นรองใครเลยจริงๆ
ข้าวเกรียบปากหม้อ ของเรือนแม่สุภาขนมกล้วยแบบจีนแท้ๆ ที่เรือนแม่สุภาเส้นทางเดินเที่ยวตลาดเก่าเหล่าตั๊กลัก เลาะเลียบคลองดำเนินสะดวกไปเรื่อยๆ ระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร เป็น Walking Route ที่น่ารัก เที่ยวง่าย นำเราเข้าไปสัมผัสวิถีชาวคลองโดยแท้เส้นทางเดินเที่ยวเลาะริมคลองดำเนินสะดวก สวยงาม มีสีสันทั้งจากดอกไม้และวิถีชีวิตผู้คนเดินเล่นเย็นใจในแบบ Slow Life ริมคลองดำเนินสะดวกน้ำยังสะอาดขนาดโดดเล่นได้อย่างไม่ต้องกังวล
ว่างๆ ก็ลงไปแช่น้ำคลายร้อนซะเลย ฮาฮาฮาถ้าน้ำไม่สะอาดจริง ปลาเสือตอตัวใหญ่อวบอ้วนขนาดใหญ่กว่าฝ่ามือเรา คงจะอยู่ไม่ได้แน่นอนเมื่อคนดูแลสายน้ำ สายน้ำก็เอื้ออาทรต่อผู้คนหน้าบ้านน่ามอง ณ ริมน้ำคลองดำเนินสะดวกสายน้ำช่วงตลาดเก่าเหล่าตั๊กลักในปัจจุบัน ยังคงสวยงาม สดใส เงียบสงบ เป็นวิถีชาวน้ำชาวคลองแห่งลุ่มภาคกลางอันเป็นเอกลักษณ์ไม่เหมือนใครเส้นทางเดินเที่ยว Walking Tour ของเรา จากหน้าตลาดเหล่าตั๊กลัก ไปจบลงที่ วัดราษฎร์เจริญธรรม วัดใหญ่อันเก่าแก่ที่อยู่คู่คลองดำเนินสะดวกมาช้านานภายในพระอุโบสถใหญ่วัดราษฎร์เจริญธรรม มีภาพจิตรกรรมฝาผนังฝีมือชั้นครู สะท้อนงานศิลป์ยุคต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยภาพเทพชุมนุมอันงามวิจิตรหลังจากเดินเที่ยวริมคลองดำเนินสะดวกกันจนชุ่มปอดแล้ว เราก็เปลี่ยนบรรยากาศมานั่งรถสองแถวท้องถิ่นเที่ยวชมวิถีบนบกกันบ้างจุดแรกที่ห้ามพลาดชมด้วยประการทั้งปวง คือโรงแจแห่งแรกของคลองดำเนินสะดวก มีอายุร้อยกว่าปีแล้ว ชื่อ ‘โรงเจฮะอี๊ตั๊ว’ ซึ่งในวันนี้กำลังมีเทศกาลกินเจอยู่พอดี ผู้คนจึงคึกคักมากโรงเจฮะอี๊ตั๊ว
โรงเจฮะอี๊ตั๊ว โรงเจฮะอี๊ตั๊ว วันนี้ตรงกับเทศกาลกินเจ ของไหว้ในโรงเจจึงมีมากเป็นพิเศษโรงเจฮะอี๊ตั๊ว จุดเด่นของ โรงเจฮะอี๊ตั๊ว คือมีภาพวาด 10 ขุมนรกของจีน ซึ่งนำมาจากจีนแผ่นดินใหญ่ของแท้ นับเป็นศิลปะวัตถุโบราณล้ำค่าของชุมชนชาวคลองดำเนินสะดวกสถาปัตยกรรมจีนอันละเอียดอ่อนและเปี่ยมสีสันของ โรงเจฮะอี๊ตั๊วบรรยากาศในช่วงเทศกาลกินเจที่ โรงเจฮะอี๊ตั๊วพลังศรัทธาหลั่งไหลสู่ โรงเจฮะอี๊ตั๊วเรื่องราวความน่าสนใจแห่งคลองดำเนินสะดวก และการสำรวจพื้นที่ของสมาคม TEATA ยังมีอีกมาก โปรดติดตามในตอน 2 ต่อไปนะครับสอบถามเพิ่มเติมได้ที่ TEATA เลขที่ 608/10 ชั้น 1 อาคารบี คอนโดเอสเปซ ถนนอโศก-ดินแดง เขตดินแดง กรุงเทพฯ 10170 โทร. 0-2006-0770, 08-3250-9343